SEMİNERLER

SEMİNERİN ADI: DÜŞÜNCEMİZİ ŞEKİLLENDİREN KAVRAMLAR

SEMİNERİN ADI: Bu seminerin içeriği vakfımızın genel müfredatında ikinci sınıfta yer alan öğrencilere hitap edecek şekilde düzenlenmiştir. Seminerde yer alan on iki seminerin her biri düşüncelerimizin yapıtaşları olan kavramlar üzerine incelemeleri içermektedir. Bu incelemelerin tamamında hareket noktası kavramların gündelik dil kullanımları ile kökenbilimsel açıdan anlamlarının incelenmesidir. İkinci düzeyde ise farklı dillerde aynı kavram karşılaştırılarak bu dillerdeki anlam alanı görülmeye çalışılır. Seminerin amacı kavramlar üzerine düşünerek karşılaştırmalı bir kavram tarihi sunmaktır. Bu bakımdan kavramların yapısının tanınması, içeriklerinin tarihsel gelişiminin görülmesi ve düşüncenin yapıtaşı olması bakımından öneminin kavranması bu seminerin diğer hedefleri arasında sayılabilir.

1. SEMİNER: EVREN

İÇERİK: Bu yılki seminerlerin genel işleyişi ile ilgili bilgilendirme yapılacak. Ardından; Dünya, Evren ve Gezegen gibi kavramların gündelik anlamları üzerinden çözümlemeye başlanarak dilbilimsel açıdan kökenleri incelenecek ve inceleme sonucu ortaya çıkan anlamlardan hareketle tanımlama yapılacaktır. Ardından Batlamyus’un kozmolojik teorisi anlatılacak ve Batlamyus’un teorisinin sahip olduğu doğru ve yanlış yönler tartışılarak Kopernik’in evren modeli ve teorisine geçilecektir. Ardından bilimsel açıklamanın günümüzde evren ve oluşumu hakkında söylediği şeylere kısaca değinilecektir.

2. SEMİNER: EV VE DOĞA

İÇERİK: "Theseus’un Gemisi" örneği ile başlanacak ve doğa kavramına böylece giriş yapılacaktır. Bu seminerde insanın doğal ihtiyaçlarına verilen doğal ve estetik bir yanıt olarak "ev" incelenecek ve evin tarihsel gelişimi fiziksel açıdan sunulacaktır. Ev kavramı incelenirken doğa kavramı ile de ilişki kurulacaktır. Ardından doğa kavramının anlamları ve tanımları üzerinde durulacaktır. İnsan doğası ve ev arasındaki ilişki ihtiyaçlar bağlamında özetlenecektir ve dışsal doğa ve insanın kendi doğası arasında ev kavramı tartışılacaktır. Doğa kavramının tarihsel serüveni ve bu kavram çerçevesinde fiziksel dünyada değişim sorunu, arkhe sorunu vb. felsefi sorular üzerine düşünülerek tartışma başlatılacaktır.

Daha sonra insanın başkaca ihtiyaçlarını karşıladığı mekanlardan biri olarak ibadethanelerin tarihsel ve mimari özelliklerine kısaca değinilecektir. Bir örnekten hareketle “kutsal ve kutsaldışı” olanın mekansal belirlenimi olarak ibadethanelerin dışsal doğa ve insan doğası arasında bir eşik görevi gören yapısına değinilecektir. Dini anlamda dışsal doğanın aşkınlığı ile insan doğasının içkinliğinin buluşması yani bir tür inisiyasyon olarak kutsal mekan ele alınacaktır. Ardından mekan, mimarlık, yer ve mekanın çağdaş durumu, ihtiyaçlar ve zaman bölümü açısından ele alınacak. Pandemi sürecindeki işlevsel ev kullanımı da örnek verilerek aslında mekanlarla beraber zamanı da yönettiğimiz sonucuna varılacaktır.

3. SEMİNER: ÖZGÜRLÜK

İÇERİK: Bir önceki seminerde incelenen doğa kavramının insan özgürlüğü ile ilişkisi bu bölümde ele alınacaktır. Daha önce işlenen kozmos, düzen fikri, doğa ve değişim kavramları madde-suret teorisi, atomculuk teorileri, materyalizm ve idealizm gibi teorilerle beraber özgürlük tartışmasına dönüştürülecektir. Metafizik özgürlük, teolojik özgürlük, siyasi özgürlük, pozitif özgürlük, negatif özgürlük gibi özgürlük türleri ele alınacaktır. Spinoza, Kant, Hegel, Mill vb. isimlere içerik olarak atıflarla özgürlük tartışması derinleştirilecek ve özgürlük tanımlanmaya çalışılacaktır. Liberalizm, determinizm gibi ana akımlardan bahsedilecek ve toplumsal kısıtlayıcılar üzerinde durularak özgürlük tartışması yapılacaktır. Genel olarak “Gerçekten bir özgürlük bahsedilebilir mi?” sorusu üzerinden dini ve felsefi anlamda özgürlük sorununa değinilecektir.

4. SEMİNER: AKIL, RUH VE ZİHİN

İÇERİK: Bu seminerde işlenecek olan zihin kuramlarının sunumuna, insanın düşünen bir varlık olarak ele alınmasıyla başlanacaktır. İnsanın ruhi yetileri, klasik felsefi tasnifle beraber verilerek tarihselliği; Antik Mısır, Çin, Sümer ve Eski Türklere kısa referanslarla ortaya konacaktır. "Zihin nedir?" sorusuna verilebilecek yanıtlar sıralanacak ve zihin kuramlarına giriş yapılacaktır. Öteki zihinler ve zihin-beden sorunu kabaca ele alınacaktır. İnsanın ruhi durumlarını ifade eden duygular da yine bu bölümde ele alınacak ve üç temel duygu teorisine yer verilecektir. Bu teoriler üzerine tartışılacak ve seminer duygu ve ahlak ilişkisine kısaca değinilerek tamamlanacaktır.

5. SEMİNER: AD

İÇERİK: Bu seminerde, "Ad nedir, dil içinde adın önemi, adlandırma, doğa ile ilişkili olarak adlandırma vb. konuları üzerinde durulacaktır. Adlandırmanın ruh ile ilişkisi, mitolojik ve dini açılardan ele alınacaktır. “Bir şeyin sadece adını biliyorsak onun hakkında hiçbir şey bilmiyoruz demektir.” şeklindeki Marx’a ait olan bu tez tartışılacaktır. Platon’un Kratylos diyologundaki iki adlandırma teorisi ele alınacak ve Aristoteles’in uzlaşım teorisi kısaca zikredilecektir. Adlandırmanın metafizik ve teolojik boyutlarına değinilecek Kur’an’dan ve Kitab-ı Mukaddes'ten alıntılar yapılarak adlandırmanın dini boyutuna değinilecektir. Seminerin başından beri tartışılan şey “Eşyanın doğası ve adları bir ilişki içerisinde midir?” sorusu olacaktır. Kadim uygarlıklarda ad ile ilgili ortaya çıkan uygulamalar ele alınarak adlandırma, büyü, ebced, ibadet vb. olayların ad ile ilişkisi ortaya konacaktır. Antik Mısır'da ruh, ad ve beden üçlüsü Platon’daki üçlü nefs görüşü ile karşılaştırılacaktır. Antik Yunan'da mevcut olan adlandırma ve doğa Sophokles Antigone örneği üzerinden sunulacaktır. Edebiyatta doğa ve ad ilişkisinin sıkça kullanıldığı Kutadgu Bilig ve Tehlikeli Oyunlar (Oğuz Atay) gibi sonraki dönem bazı Türk romanlarındaki “Bilge, Sevgi, Hikmet” vb. adları seminere taşınarak somutlaştırılacaktır. Doğa ve ad ilişkisi ve insanın neye bakarak çocuklarına ad koyduğu, kişi-eşya adları arasındaki farka değinilerek anlatılmaya çalışılacaktır.  

6. SEMİNER: DİL

İÇERİK: Bu seminerde, "Dil nedir, dil sadece bir iletişim aracı mıdır, dillerin kökenine dair teoriler nelerdir?" sorularına cevap aranacaktır. Kavram, kelime, ifade, önerme, cümle gibi kavramlar ele alınacak; inşai ve haberi önermeler, isim ve fiil, zamanın fiil ve isimle olan ilişkisi, klasik tanım teorisi ve şeylerin doğası ile ilişkisi açıklanacaktır. Klasik düşünüşte varlık-dil örtüşmesi. Tanım teorisinin verilmesi, karşıtlıklar dörtgeninin çizilmesi ve temel mantıksal çıkarım formları da ele alınacaktır.

7. SEMİNER: İNANÇ

İÇERİK: İnanç, tahmin, umut, bilgi, öngörü, dini inanç, felsefi inanç. İnançlar üzerine tartışma. Gerekçelendirme nedir? Dini inançlarda fideizm, katı rasyonalizm, ılımlı rasyonalizm ve naturalizm tartışması. Reformcu epistemoloji nedir? Dini inançlar açısından önemi. Tanrı inancı, metafizik inançlar ve bilimsel inançlar arsındaki farklar benzerlikler. Psikolojik inançlar. Olgusal inançlar. Kabaca inanç türleri üzerinden tartışma yürütülecektir.

8. SEMİNER: BİLGİ

İÇERİK: Bilginin iki tanımı verilecek ve bu tanımlardan hareketle gerekçelendirme üzerinde durulacaktır. Doğrulamanın üç teorisine yer verilerek ikinci tanım eleştirilecek ve Gettier sorunu örneklendirilecektir. Bilginin kaynakları ve bilgi türleri ele alınacaktır. Bilginin kaynakları üzerinden mantıksal çıkarım ve deney karşılaştırılacaktır. Tümevarım ve tümdengelim anlatılacak ve mantıksal çıkarım formlarından hareketle bilimsel teori, tanım, önerme, hipotez, doğrulama, yanlışlama, kanıtlama, teorem gibi kavramlar ele alınacaktır.

9. SEMİNER: BİLİM

İÇERİK: Bilimlerin, kadim uygarlıklardan itibaren gelişimleri harita üzerinde gösterilecek ve nehir uygarlıklarına değinilecektir. "Bilim nedir?" sorusu üzerine düşünülecek ve bilimlerin sınıflandırılmasına gidilecektir. Bu sınıflandırmada; Aristoteles, Fârâbî, İbn Haldun ve Modern Bilim sınıflaması zikredilecektir. Bilimlerin tanımları itibariyle; metot, gaye, ilke, sorun ve nesneye sahip olmalarının ne anlama geldiği, farklı bilimlerle örneklenecek ve tıp, fizik, metafizik, matematik gibi bazı bilimler klasik tanımlarıyla zikredilecektir.

10. SEMİNER: SAYI VE ÖLÇÜ

İÇERİK: Matematiksel sistemlerin ve matematik biliminin tarihsel gelişimine bakılacaktır. Sayılar, daha önceki doğa ve adlandırma seminerleriyle de ilişkilendirilerek ebced üzerinden kadim uygarlıklardaki önemi üzerinde durulacak, sayıların ve sayı sistemlerinin tarihi aktarılacaktır. Matematiğin bilimler tasnifi içindeki yerine ve Platon’a göre matematiğin önemine değinilecektir. "Sayılar idea mıdır? Pisagorculuk temelde ne söyler?" Matematiksel ve geometrik kesinlik üzerine durulacak ve sayı, işlem, kümeler teorisi (Frege) ve Kümeler paradoksu (Russell), son olarak da Quine’e referansla kümeler teorisinin ikinci versiyonu ele alınacaktır.  Olasılık ve gerçeklik ilişkisi üzerinde durulacak ve yazı tura örneği üzerinden tartışma yapılacaktır. Son olarak ölçü, ölçme ve ölçü birimlerinin tarihine bakılarak Pisagor'un sayıcılığı ile ölçü kavramı metafizik alanda kozmoz üzerinden tartışılacaktır. Ölçünün değer ile ilişkisi kurulacak ve bitirilecektir.

11. SEMİNER: DEĞER

İÇERİK: Objektiflik ve subjektiflik kavramları tartışılacatır. Asli ve araçsal değer olmak üzere iki farklı değer türünden bahsedilecektir. Ayrıca, iyi ve kötü, güzel ve çirkin nitelemeleri üzerine düşünülecek ve ahlak ile sanatın temeli değer kavramında aranacak ve "İnsani değerler nedir?" sorusuna değinilecektir.  Kıymet olarak değer, değer kavramının tarihi, değer nedir, değerlendirme, yargılama, öznellik ve nesnellik, ahlak kavramı gibi kavramlar bu seminerin genel konusunu oluşturacaktır.

12. SEMİNER: ADALET

İÇERİK: Adalet kavramı tanımlanmaya çalışılacaktır. Antik Yunan filozoflarına referansla adalet teorilerine bakılacak ve bir erdem olarak adaletten bahsedilecektir. Ardından John Rawls’ın adalet teorisine kısaca değinilecektir. Türk siyaset düşüncesindeki adalet kavramı ve adalet dairesi ele alınacaktır. Bu son seminer, adalet ve kozmik düzen arasında ilişki kurularak ilk seminerdeki içerikle birleştirilecektir. Bütün seminerlerin asıl amacının insanlığın düşünce tarihini farklı dönem ve farklı uygarlıklarla örneklendirerek evrendeki düzenin insan ve toplumlarda da tesis etmek gayesine mâtuf geliştiği zikredilerek ve genel bir dönem sonu değerlendirmesi ile seminer sonlandırılacaktır.