MEYDAN

ERTELEME HASTALIĞI “PROKRASTINEYŞIN”

Öncelikle başlıkta hastalık olarak yazmış olmamın sebebi prokrastıneyşın (procrastination)’ın Türkçede bu şekilde yaygın kullanımının olmasını belirtmekte fayda var.  Çünkü prokrastıneyşın hastalık değil semptomdur.  Prokrastıneyşın kelime olarak Latince “yarına erteleme” anlamına gelmektedir. , İngilizceden (procrastination) “erteleme”, “savsaklama”, “ağırdan alma”  şeklinde dilimize çevrilmiştir.   

Çağımızda sorumluluklarımızın giderek arttığı, yetişmemiz gereken birçok alanın olduğunu düşünecek olursak prokrastıneyşına çözülmesi gereken en büyük sorunlarımızdan biri diyebiliriz. Örneğin yetiştirmeniz gereken bir ödev / proje var diyelim, fakat o yazının başına her oturuşunuzda yarın da yapabileceğinizi düşünüyor, tam o sırada internette sosyal medyaya bir bakayım diyorsunuz ya da evde yapmanız gereken bir iş tam o anda aklınıza geliyor ve yarın yazıya kesin başlayacağınız inancıyla masanın başından kalkıyorsunuz.

Carleton Üniversitesi Öğretim üyesi Timothy A. Pychyl “Prokrastineyşın için “hemen şimdi harekete geçebileceğimizi bilmemize rağmen, yapılması gereken bir iş veya yerine getirilmesi gereken bir görevle istemli ve daha ziyade kasıtlı biçimde ilgilenmemek” olduğunu belirtiyor.

Başlıca Sebepleri:

Mükemmeliyetçilik: En önemli sebepler arasında sayılmaktadır. Kişi mükemmeliyetçi yapıda ise, hatasız yapmak isteyecektir . Hata yapma kaygısı ve iyi yapamayacağı düşüncesi kişinin başlamasına en büyük engel olup, kişi durumu savsaklayacaktır. 

Motivasyon eksikliği: Eğer kişide yeteri düzeyde iç veya dış motivasyon yoksa kişi o işi savsaklayacaktır.

Belirsizlik ve Bilinmezlikler: Kişi yapacağı işte yeteri bilgiye sahip değilse ya da o iş değişkenlik bilinmezlik gösterecek türde ise.

Başarısızlık şeması: Bir görevi başarısız sonuçlandıracağına, hiç başlamamanın daha tercih edilir olması olarak düşünülebilir. Halbuki yapmamak zaten  bir başarısızlıktır.

Bu temel sebepleri destekleyecek en büyük problem “anlık keyifler” olmasıdır. Örneğin kişinin bir proje üzerinde çalışırken sosyal medyada karikatürlere bakıp, arkadaşlarıyla bunları paylaşıp ya da komik videolar izleyip anlık keyifler alması ertelemeleri kolaylaştırmaktadır.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ:

Ne yapıyor olduğunuzu kendinize sık sık hatırlatın: Örneğin yemek yapmak isteyen bir ev hanımı internetten bir tarife bakıp daha güzel yemek  yapmak istiyorsa (Mükemmeliyetçi yapı) kendini instagram  storylerini izlerken bulabilir.  Çözüm için kişi “ben yemek yapıyorum ve şu an tarife ihtiyacım var mı? Varsa başka birşeye dalmadan yemeğe döneceğim, ben yemek yapıyorum şeklinde telkinlerde bulunabilir.

İşi yaparken kendinizi iyi izole edin. Yani ortamı öyle düzenleyin ki o işe başladığınızda aileniz ya da arkadaşlarınızdan hiç kimse sizi yaptığınız işten kaldırabilecek şekilde temas kuramasın.

Teknoloji tuzaklarından uzak durun: Telefonunuzun sesini kısın, maillerinize bakmayın.Facebook, Twitter, İnstagram vs girmeyin. İş bitince kaçırdıklarınıza ayıracak vaktiniz olacaktır.

O işi kendinize göre ayarlayın: Her insanın verimlilik zamanı farklıdır. Gün içinde en verimli olduğunuz zamanı tespit edin ve işleri olabildiği kadar o zaman diliminde yapmaya gayret edin.

İşleri Pareto İlkesi (80/20 kuralı)’ ne göre yapmaya çalışın: Yapacağınız veya yaptığınız şeyin %80’i bitince yayınlayın, olmuş kabul edin. Kalan 20’yi geri bildirimlere veya gördüğünüz eksiklere göre tamamlarsınız.

Büyük hedefleri küçük hedeflere bölün: Örneğin 400 sayfalık bir kitaptan sorumlu olduğunuz bir ödeviniz var ve önünüzde 4 gün var. Günlük 100 sayfaya bölüp, o günün saatlerine göre de daha küçük parçalara bölün.

İş zor geliyorsa en kolay kısmından başlayın: Başlamak bitirmenin yarısı ise o yarısına zorlanmadan geçmek için iyi bir adım kısa ve kolay olan adımdır.

Günlük düzenli yürüyüşler yapın: Yürüyüşün bir çok soruna ne kadar etkili olduğunu farklı bir makalede ele almak daha uygun olacaktır.

Pomodoro Tekniği: Pomodoro, Francesco Cirillo adlı bir İtalyan tarafından 1980’lerin sonunda geliştirilen bir tekniktir. Bu teknikte çalışma, zaman aralıklarına bölünmekte ve verimliliğin arttırılması amaçlanmaktadır. Yani, 25 dakika iş, 5 dakika mola ile zihin programlanmaya çalışılmaktadır. Günümüzde oldukça popüler olan bu teknik için telefonunuza uygulama indirebilir ya da internetten zaman takibinizi yapabilirsiniz.

Venn Diyagramı Çizin: General Electric’in Pazarlama Müdürü Beth Comstock, büyük işlere girişmeden evvel nereden başlaması gerektiğine karar vermek için Venn Diyagramları çizermiş. Bunun içinse 3 tane çember çizip 1. çembere “yapması gerekenleri”, 2. çembere “yapmayı sevdiklerini” 3. çembere ise “yapmaktan nefret ettiklerini” başlıklar halinde yazıp, işin alt maddelerini bu tabloya yerleştirip, “yapması gerekenler” ve “ yapmayı sevdikleri” kümelerinde kesişen şeylerle işe başlarmış. Siz de kendi Venn Diyagramınızı oluşturabilirsiniz.

          Beslenmenize ve uyku düzeninize dikkat edin: Eğer yorulmuşsanız dikkatini dağıtacak şeylere daha rahat kapılırsınız. Hele uykunuz da gelmişse mutlaka dikkatiniz dağılır. Yarım dikkatle, yarım iş yapmaktansa yatın uyuyun.

Yaptıklarınız not edin: Her günün sonunda yaptığınız şeyleri yazın. Bu sayede günün sonunda o gün ne kadar şey yaptığınızı görecek, hepsini yapabilecek gücün içinizde olduğuna inancınız ve motivasyonunuz daha da arttıracaktır.

Kendinize şefkatli davranın. Geçmişte ne kadar erteledikleriniz olsa da, ne kadar hatalarınız olsa da kendinize kızarak yeni ertelemelere izin vermemek oldukça önemlidir. Kendinizden vazgeçmeyin ve hemen şimdi başlayın!

Dr.Burhan Burhanoğlu

KAYNAKÇA

Burhanoğlu, B. (2018). Erteleme Hastalığı “Prokrastineyşın” Erişim adresi www.fethiyepsikiyatri.com/erteleme-hastaligi-prokrastineysin/